Postanawiasz karmić swego kota suchą karmą, ale on grymasi i domaga się czegoś innego? Wydaje Ci się, że karmienie „suchym”’ jest dla kota monotonne? Dobrą opcją będzie karma wilgotna, chociażby jako dodatek do podstawowej diety. Czy wiesz, jak odróżnić wartościowy gotowy posiłek od kociego fast foodu?
Karmy wilgotne są często stosowane przez właścicieli kotów jako dodatek do podstawowego pożywienia kota, którym zazwyczaj jest sucha karma. Niektóre koty, nie przyzwyczajone od małego do suchego pokarmu, niechętnie go jedzą. Podawanie mokrej karmy jest w takim przypadku doskonałym rozwiązaniem, ponieważ można nią zastąpić suche granulki (czego na dłuższą metę jednak nie polecamy). Można również mieszać mokry pokarm z suchym, zachęcając tym samym zwierzę do jedzenia tego ostatniego.
Zwolennicy mokrego pożywienia dla kotów wskazują również na fakt, że w przypadku kotów, które miewają często problemy z prawidłowym funkcjonowaniem pęcherza moczowego i nerek, bardzo ważne jest, aby zwierzęta te piły odpowiednio dużo wody. Nie wszystkie koty o tym wiedzą i niedostatecznie często korzystają z miseczki z wodą, a mokra karma jest dodatkowym źródłem wody w diecie.
Informacje zawarte w tym artykule pomogą Ci dopasować cechy karm do różnych potrzeb Twojego zwierzęcia – do jego wieku, trybu życia i stanu zdrowia. Dowiesz się też, jak odróżnić wysokogatunkową karmę od produktu o niskiej jakości.
Skład
Na opakowaniu każdej karmy znajdziesz informacje o tym, kto jest jej producentem, dla jakiego zwierzęcia jest przeznaczona (wiek, ewentualne problemy zdrowotne) oraz jak ją dawkować. Jedną z najistotniejszych informacji zawartych na opakowaniu karmy jest lista składników. Jeśli wiesz, jak czytać tę listę i na co zwracać uwagę, będziesz w stanie ocenić, czy karma, którą chcesz kupić swojemu kotu, jest dobrej jakości.
Analizując listę składników karmy warto wiedzieć, że składnik otwierający listę to ten, którego w produkcie jest procentowo najwięcej. Kolejne składniki, których jest odpowiednio mniej, zajmują następne pozycje na liście.
Mięso
Koty, jako zwierzęta mięsożerne, mają ściśle określone potrzeby żywieniowe, a podstawowa zasada dotycząca żywienia kotów brzmi:
Im więcej mięsa w pożywieniu kota, tym lepiej.
Dlatego, gdy zapoznajesz się z listą składników karmy, zwróć uwagę na to, ile zawiera ona mięsa. Zawartość mięsa w karmie podawana jest zazwyczaj w procentach. Jeśli producent nie podaje składu procentowego, a często tak się zdarza, najlepiej, by było ono pierwszym składnikiem na liście.
Czytając listę składników napotkasz różne sposoby określania rodzaju mięsa użytego do produkcji karmy. W przypadku karm mokrych na liście składników znajdziesz następujące opcje:
- mięso (np. kurczak, indyk, wołowina)
- mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego (lub: mięso i zwierzęce produkty uboczne)
- ryby i pochodne ryb (np. tuńczyk, łosoś, makrela, krewetki)
Zasada jest taka sama, jak w przypadku karm suchych – im więcej mięsa w składzie karmy, tym wyższej jest ona jakości.
Przykładowa lista składników karmy wilgotnej o dużej zawartości mięsa:
Mięso i zwierzęce produkty uboczne: 85% wołowiny, 15% kurczaka, 4% dziczyzny, substancje mineralne.
Przykładowa lista składników karmy wilgotnej o niewielkiej zawartości mięsa:
Mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego (w tym wołowina 4%), roślinne ekstrakty białkowe, ryby i produkty rybne, składniki mineralne, cukry, miedź (siarczan miedzi).
Inne składniki karmy
Wiele wilgotnych karm dla kotów zawiera zboża. Na listach składników karm mokrych producenci często nie wymieniają, jakie konkretnie zboża wchodzą w ich skład. Niektórzy jednak informują swoich klientów, że w skład ich karmy wchodzi np. ryż. Często na etykiecie przeczytasz też, że dany posiłek zawiera produkty pochodzenia roślinnego lub roślinne ekstrakty białkowe. Specjaliści uważają, że karmy bez składników roślinnych są bardziej wskazane dla kotów-mięsożerców, dlatego warto szukać takich, które tego dodatku nie zawierają.
Niektóre karmy wilgotne zawierają warzywa, np. dynię i marchewkę. Jak łatwo się domyślić, warzywa to dobry dodatek. Podwyższają one wartość odżywczą karmy, dostarczają przede wszystkim witamin, są też źródłem błonnika pokarmowego, składnika wspomagającego proces trawienia.
Są również na rynku karmy z dodatkiem jajek. To także wartościowy składnik, jajka są bowiem naturalnym i łatwo przyswajalnym źródłem białka zwierzęcego. Ważne jednak, by były ugotowane na twardo, bo surowe białko jaja jest dla kotów szkodliwe. W niektórych puszkach, jak np. w widocznym na zdjęciu poniżej produkcie marki Miamor, jajko (w tym przypadku przepiórcze, na twardo) podane jest w całości, nie ma więc ani cienia wątpliwości, że karma faktycznie taki dodatek zawiera.
 |
 |
 |
| Karma o dużej zawartości mięsa z kurczaka (75%) z dodatkiem ryżu (6%) Almo Nature Kitten Chicken | Karma o dużej zawartości mięsa z kurczaka (50%), z dodatkiem dyni (25%) Applaws Kurczak i Dynia | Karma o wysokiej zawartości tuńczyka (90%) z jajkiem przepiórczym (10%) Miamor Feine Filets |
W tabeli poniżej znajdziesz informacje na temat innych komponentów karm, jakie napotkasz czytając listy składników:
| Składnik | Rola |
|---|---|
| Olej rybi (tran), olej słonecznikowy |
zawierają wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, mające korzystny wpływ na rozwój mózgu, funkcjonowanie układu odpornościowego, stawów, stan skóry i okrywy włosowej oraz mają działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe |
| L-karnityna | związek chemiczny przeciwdziałający odkładaniu się tłuszczu; ważne dla kotów ze skłonnością do nadwagi |
| Tauryna | aminokwas naturalnie występujący w mięsie, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania serca kota. Jego organizm sam jej nie wytwarza, dlatego kot musi dostarczać sobie taurynę jedząc bogaty w mięso pokarm. |
| Inulina | prebiotyk, wspomaga trawienie |
| Witamina E | naturalna substancja konserwująca i przeciwutleniacz |
| Siarczan miedzi | substancja konserwująca |
| Cukry | poprawiają smak – lepiej szukać karm, które ich nie zawierają |
Rodzaje – konsystencja i opakowanie
W przypadku karm suchych wielkiego wyboru formy tego produktu nie ma. Poszczególne karmy różnią się minimalnie jedynie wielkością i kształtem granulek. Rzecz ma się zupełnie inaczej w przypadku karm wilgotnych. To do wyboru są:
- puszki
- saszetki
- tacki
Puszki
W puszkach znajdziesz przeważnie tak zwany pasztet, czyli produkt, którego składniki zostały dokładnie zmielone i połączone ze sobą. Taka konsystencja karmy ma swoje zalety i wady. Pasztet jest łatwy do pobierania zarówno dla kociąt, jak i dla starszych kotów. Z drugiej strony jednak patrząc na taką karmę, nie jesteś w stanie stwierdzić, co tak naprawdę zawiera, czy na przykład są w niej deklarowane na etykiecie kawałki mięsa. Wszystko jest bowiem dokładnie wymieszane.
Są również na rynku puszki z karmą, która konsystencją przypomina swojską konserwę turystyczną. W ich przypadku dużo łatwiej ocenić, czy do ich produkcji rzeczywiście wykorzystano mięso.
Bardzo dobrym wyborem w przypadku puszkowych karm są dania rybne, ponieważ bardzo często zawierają filety ryb takich, jak tuńczyk, łosoś czy makrela oraz dodatki – krewetki, a nawet kalmary zanurzone w galaretce. W takim przypadku nie ma żadnych wątpliwości, że karma jest wysokiej jakości – widać to gołym okiem.
Wielu specjalistów twierdzi, że nadmiar ryb w kociej diecie może być szkodliwy, zwłaszcza dla kastratów. Ryby bogate są w składniki mineralne, które mogą przyczyniać się do odkładania się kryształów w pęcherzu moczowym, a kastrowane koty płci męskiej są na problemy z pęcherzem szczególnie podatne. Dlatego, jeśli jesteś właścicielem kastrowanego kocurka, skonsultuj najlepszą dla niego dietę ze swoim weterynarzem.
 |
 |
 |
| Karma typu pasztet Purina Gourmet Gold Mus z Tuńczykiem | Karma typu konserwa, o wysokiej zawartości mięsa (ok. 80%) Animonda Carny |
Karma z całymi kawałkami ryby i całymi krewetkami Gimpet Shiny Cat z tuńczykiem i krewetkami |
Warto wiedzieć, ze karma dostępna jest w puszkach o różnych pojemnościach. Puszka 70- ,85- i 100-gramowa to właściwy wybór, jeśli karmisz jednego kota i chcesz zużyć jej zawartość na raz, góra dwa razy. Niektóre koty niechętnie bowiem jedzą wcześniej otwarty, przechowywany w lodówce pokarm. Jeśli natomiast musisz zapewnić posiłek kilku kotom i jedzą one tę samą karmę, ekonomiczniej będzie wybrać puszki o pojemności 200 lub nawet 400 g.
 |
|
| Animonda Brocconis Wołowina i Drób – pojemność 400 g |
Almo Nature Pierś z Kurczaka – pojemność 70 g |
Saszetki
Saszetka to dobry wybór dla wygodnych lub zabieganych właścicieli kotów. Można ją otworzyć jednym ruchem ręki, a następnie zawartość wycisnąć do miseczki, bez konieczności manipulowania łyżką czy widelcem.
Wewnątrz saszetki znajdziesz zazwyczaj karmę składającą się z kawałków zanurzonych w sosie lub galaretce.
Pamiętaj jednak, ze w większości przypadków kawałki te to nie są kawałki mięsa, nawet jeśli producent określił je na opakowaniu jako „mięsne kawałki”.
Składniki, z których wyprodukowano karmę zmielono nadając im jednolitą konsystencję i z masy tej uformowano łatwe do pogryzienia, podobne do siebie kształtem kawałeczki. Zawartość mięsa w tych produktach jest niewielka – od 4% (np. Whiskas, Kitekat) do ok. 20% (np. Animonda Rafine Soupe).
W sklepach zoologicznych znajdziesz też saszetki, których zawartość to drobno pokrojone mięso kurczaka lub filety ryb – tuńczyka czy łososia. Takie produkty mają w swej ofercie np. Miamor i Applaws. Zawartość mięsa jest w nich imponująca – dochodzi nawet do 90% i gołym okiem widać, że faktycznie jest to mięso, a nie zmielona niezidentyfikowana masa.
|
|
 |
| Zawartość saszetki z zawartością w postaci kawałków |
Zawartość wysokogatunkowej saszetki z filetem ryby |
Znakomita większość saszetek dostępnych na rynku ma pojemność 100 g. Zdarzają się też mniejsze, 85-gramowe.
|
|
 |
| Karma dla kociąt z kurczakiem i wątróbką Vitakraft | Koktail z owocami morza Sheba |
Dawkowanie
Koty domowe nierzadko zmagają się z problemem nadwagi i otyłości. Często wynika to z nieświadomości właścicieli, którzy nieprawidłowo dawkują swoim zwierzętom pokarm i w rezultacie je przekarmiają.
Jeśli zdecydujesz się karmić kota tylko karmą wilgotną i wybierzesz jeden jej rodzaj, dawkowanie nie będzie stanowiło problemu. Na każdym opakowaniu znajdziesz instrukcję, ile puszek, saszetek lub tacek danego produktu należy dziennie dać kotu, w zależności od jego wagi.
|
|
 |
| Wskazówki dotyczące dawkowania karmy – saszetka Animonda Rafine Soupe |
Wskazówki dotyczące dawkowania karmy – saszetka Felix |
Jeśli natomiast dajesz kotu mokrą karmę jako dodatek do podstawowej diety składającej się z suchych granulek, pamiętaj, że musisz odpowiednio zredukować dzienną dawkę suchego pokarmu tak, aby zwierzę, jedząc sucha i mokrą karmę, nie dostawało za dużo pożywienia. Niestety producenci nie informują na etykietach, jak odpowiednio zbilansować suchy i mokry pokarm, musisz więc samodzielnie ocenić, ile mniej granulek podać kotu, by go nie przekarmić.
Rodzaje – wiek i zdrowie
Producenci karm starają się odpowiadać na specyficzne potrzeby kotów w różnym wieku, prowadzących określony tryb życia i odznaczających się takim czy innym stanem zdrowia. Składniki karm są inaczej dobrane w zależności od tego, jakie są potrzeby danego kota.
Podstawowy podział karm dla kotów to podział na karmy dla kotów zdrowych (tzw. karmy bytowe) i dla kotów chorych (tzw. karmy/diety weterynaryjne). Karmy dla kotów zdrowych, czyli karmy bytowe, dzieli się przede wszystkim ze względu na wiek.
Koty zdrowe – wiek
Organizm kota ma inne zapotrzebowanie na składniki odżywcze na kolejnych etapach życia. W ramach tego podziału dostępne są następujące produkty:
| Karma dla… | Jakie to koty i czym się charakteryzują | Jaka powinna być karma dla tych kotów | Oznaczenia karm dla tych kotów | Przykładowa karma dla tych kotów |
|---|---|---|---|---|
| kociąt (1-12 miesiąc życia) |
rosną, rozwijają się zarówno fizycznie, jak i psychicznie bardzo aktywne i ruchliwe |
wysokokaloryczna – aktywny kociak potrzebuje dużo energii | Kitten Baby Cat Junior |
 Saszetka Iams Kitten |
| kotów dorosłych (1-7 rok życia) |
koty o normalnej aktywności nie mają nadwagi ani innych problemów zdrowotnych |
podstawowa karma bytowa | Adult |  Saszetka Animonda Rafine Soupe Adult |
| kotów starszych (od 7 roku życia) |
mogą mieć tendencję do tycia mają wolniejszą przemianę materii |
o obniżonej kaloryczności zawiera L-karnitynę, która zapobiega odkładaniu się tłuszczu |
Senior |  Saszetka Royal Canin Instinctive +7 |
Koty zdrowe – specjalne potrzeby
W tej kategorii mieszczą się karmy dla kotów, które mają specjalne potrzeby żywieniowe ze względu na stan zdrowia lub tryb życia. Producenci karm mają w swojej ofercie produkty dla kotów z nadwagą, sterylizowanych i tych o wrażliwych żołądkach. O karmy mokre dopasowane do bardziej złożonych problemów zdrowotnych tych zwierząt pytaj swojego lekarza weterynarii, który dobierze Twojemu zwierzakowi odpowiednią mokrą dietę weterynaryjna (o czym piszemy dalej).
| Karma dla… | Jakie to koty i czym się charakteryzują | Jaka powinna być karma dla tych kotów | Oznaczenia karm dla tych kotów | Przykładowa karma dla tych kotów |
|---|---|---|---|---|
| kastrowanych | z powodu kastracji zagrożone problemem kamicy moczowej
mają skłonność do nadwagi |
ma niską zawartość magnezu i fosforu by zapobiegać tworzeniu się kamieni w pęcherzu moczowym i utrzymywać optymalne pH moczu
ma obniżoną kaloryczność |
Sterilised Urinary Struvite Ale też: |
 Kattovit Urinary – karma o niskiej zawartości magnezu |
| z nadwagą | mało aktywne
często nie wychodzą z domu mogą być zagrożone kamica moczową ma obniżoną kaloryczność |
ma obniżoną kaloryczność z niską zawartością fosforu i magnezu, aby zapobiegać powstawaniu kryształów w pęcherzu moczowym i utrzymywać optymalne pH moczu |
Light Ultralight Weight Control High Fibre |
 karma o obniżonej kaloryczności Royal Canin Ultra Light |
| niewychodzących z domu |
załatwiają się do ustawionej w domu kuwety
mało aktywne, więc narażone na nadwagę i otyłość |
zawiera składniki wspomagające trawienie, np. inulinę, mające sprawić, że zapach odchodów jest mniej intensywny ma obniżoną kaloryczność |
Indoor
Ale też: |
 Vitakraft Vitalife dla dorosłych kotów niewychodzących |
| o wrażliwym żołądku | często cierpią na dolegliwości żołądkowe i alergie pokarmowe | zawiera jedno źródło białka (np. indyk, jagnięcina), nie zawiera uczulającego mięsa z kurczaka
źródłem węglowodanów są w niej ryż lub ziemniaki |
Sensitive Gastro Intestinal |
 Animonda Integra Sensitive z indykiem i ryżem, jagnięcina i ryżem lub indykiem i ziemniakami |
| aktywnych lub w okresie rekonwalescencji | mają większe zapotrzebowanie na składniki dostarczające energii | wysokoenergetyczna | High Performance |  Kattovit High Performance – karma o podwyższonej wartości odżywczej |
Koty chore
Zdarza się, że koty chorują. Leczenie wielu chorób, na które cierpią, można wspomóc podając odpowiedni pokarm. Służą do tego karmy zwane dietami weterynaryjnymi, których skład został tak opracowany, by nie tylko odżywiać, ale też leczyć. Przeznaczone są one dla kotów cierpiących z powodu:
- otyłości
- kamicy moczowej
- niewydolności nerek
- cukrzycy
- zaburzeń jelitowo-żołądkowych
- nadwrażliwości pokarmowej
- chorób wątroby
- chorób serca
- chorób skóry i alergii
- a także będących w trakcie rekonwalescencji lub po operacji.
Wiodące marki diet weterynaryjnych to Eukanuba, Hill’s, Royal Canin i Trovet.
Pamiętaj! Diety weterynaryjne kupuje się u lekarza weterynarii i podaje się je ściśle według jego wskazań. Na podstawie badania i postawionej diagnozy lekarz dobiera odpowiedni rodzaj pokarmu oraz sposób jego dawkowania. Nie ordynuj więc swojemu kotu diety weterynaryjnej bez konsultacji z lekarzem.
Producenci i ceny
Na rynku dostępnych jest bardzo wiele bardzo różnych wilgotnych karm dla kotów. By ułatwić Ci poruszanie się w gąszczu ofert i dokonanie właściwego wyboru, przygotowaliśmy poniższą tabelę. Znajdziesz w niej najpopularniejsze marki karm (w porządku alfabetycznym), przegląd produktów w ramach danej marki oraz informację, gdzie kupić karmę tej marki. W tabeli umieściliśmy również informacje o procentowej zawartości mięsa deklarowanej przez producentów oraz orientacyjne ceny wybranych produktów.
| Marka | Dla jakich kotów | Deklarowana na etykiecie zawartość mięsa | Średnia cena (zł) | Gdzie kupisz |
|---|---|---|---|---|
| Almo Nature | Dla kociąt, kotów dorosłych | Ok. 75 % | 4,50 (puszka 70 g) | W sklepie zoologicznym |
| Animonda | Dla kociąt, kotów dorosłych i starszych, otyłych, o wrażliwym żołądku, z problemami z układem moczowym, cierpiących na cukrzycę |
Ok. 80% (puszki z serii Carny) Ok. 30% (saszetki z serii Rafine Soupe) Ok. 30% (tacki z serii Vom Feisten) Ok. 8% (puszki z serii Brocconis) |
4,00 (puszka 200 g) 2,50 (saszetka 100 g) 2,50 (tacka 100 g) 3,50 (puszka 400 g) |
W sklepie zoologicznym |
| Applaws | Dla kociąt i kotów dorosłych | Ok. 70% | 4,20 (puszka 70 g) | W sklepie zoologicznym |
| Felix | Dla kociąt, kotów dorosłych i starszych | Ok. 4% | 2,00 (saszetka 100 g) | W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
| Gimpet | Dla kociąt i kotów dorosłych | Ok. 40% | 8,00 (puszki dwupak 2x85g) | W sklepie zoologicznym |
| Gourmet | Dla kotów dorosłych | Ok. 50% (puszki z serii Gourmet Diamant)
Ok. 8% (puszki z serii Gourmet Gold) Ok. 4% (saszetki z serii Gourmet Perle) |
3,50 (saszetka 85 g)
3,00 (puszka 85 g) 3,60 (puszka 85 g) |
W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
| Hill’s | Dla kociąt, kotów dorosłych
Specjalistyczne karmy weterynaryjne |
Ok. 30% (puszka)
Ok. 30% (saszetki Tender Chunks z kurczakiem) |
5,00 (puszka 156 g)
4,00 (saszetka 100 g) |
W sklepie zoologicznym
U weterynarza |
| Iams | Dla kociąt, kotów dorosłych i starszych | Ok. 30% | 4,00 (saszetka 100 g) |
W sklepie zoologicznym |
| Kattovit | Dla kotów z nadwagą, z problemami ze strony układu moczowego, ze skłonnością do alergii pokarmowych, o wrażliwym żołądku, w okresie rekonwalescencji lub bardzo aktywnych | Nie podano | 2,60 (puszka 85 g) | W sklepie zoologicznym |
| Kitekat | Dla kotów dorosłych | Ok. 4% | 1,50 (saszetka 100 g) | W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
| Miamor | Dla kociąt i kotów dorosłych | Ok. 90% (puszki z serii Feine Filets)
Ok. 90% (tacki z serii Milde Mahlzeit) Ok. 90% (saszetki z serii Feine Filets) |
4,00 (puszka 100 g)
4,00 (tacka 100 g) 4,00 (saszetka 100 g) |
W sklepie zoologicznym |
| Perfect Fit | Dla kociąt, kotów niewychodzacych z domu i aktywnych |
Ok. 14% | 2,70 (saszetka 85 g) | W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
| Royal Canin | Dla kociąt, kotów dorosłych, starszych, z nadwagą, wrażliwych Specjalistyczne karmy weterynaryjne |
Nie podano | 3,50 (saszetka 85 g) | W sklepie zoologicznym
U weterynarza |
| Sheba | Dla kotów dorosłych | Ok. 40% (tacki z serii Filets) | 4,00 (tacka 80 g) | W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
| Vitakraft | Dla kociąt, kotów dorosłych i starszych | Ok. 8% | 3,00 (tacka 100 g) | W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
| Whiskas | Dla kociąt, kotów dorosłych i starszych | Ok. 4% | 2,00 (saszetka 100 g) | W sklepie zoologicznym W supermarkecie |
Podsumowanie
Twój kot to zwierzę mięsożerne. Aby jego organizm funkcjonował prawidłowo, powinien dostawać pożywienie bogate w mięso. Dlatego kupując mokrą karmę dla niego zawsze uważnie czytaj listę składników. Im więcej mięsa producent deklaruje w składzie karmy, tym jest ona bardziej wartościowa. Staraj się wybierać produkty z jak największą zawartością tego składnika.
Pamiętaj, że „mięsne kawałki w sosie” deklarowane na opakowaniu to nie to samo co kawałki mięsa. Procentowa zawartość mięsa to najbardziej wiarygodna informacja o jakości karmy.
Kupując kotu mokrą karmę bierz zawsze pod uwagę jego wiek oraz tryb życia i stan zdrowia. Kocięta potrzebują karmy wysokokalorycznej, bo rosną, koty starsze – wręcz przeciwnie, bo mniej się ruszają i mogą mieć skłonność do nadwagi.
Pamiętaj, że koty domowe niewychodzące i wykastrowane miewają tendencję do tycia. Jeśli Twój kot waży zbyt dużo, podawaj mu karmę o obniżonej kaloryczności (light). Koty wykastrowane powinny dostawać karmę o niskiej zawartości minerałów (urinary, struvite). Uchroni je to przez chorobami układu moczowego, na które kastraty są szczególnie podatne.
Nie kupuj kotu specjalistycznych diet weterynaryjnych bez konsultacji z lekarzem weterynarii.
Podając karmę wilgotną jako dodatek do suchej zawsze redukuj dzienną dawkę tej ostatniej, by nie przekarmiać swojego zwierzęcia.
Życzymy Twojemu kotu smacznego!
Najnowsze komentarze