Dźwięk zapisać można na wielu różnych nośnikach i przetworzyć za pomocą różnych urządzeń, jednak początek jest zawsze ten sam – w mikrofonie. Gdy przyjrzymy się bliżej, szybko okaże się, że mikrofon mikrofonowi nierówny. Jakie zatem urządzenie wybrać, aby sprawdziło się w określonych warunkach?
Pierwszy mikrofon był narzędziem bardzo prostym. Była to zwykła tuba, która po przyłożeniu do ucha wzmacniała wrażenie głośności dźwięku. Odkąd w XIX wieku wynaleziono mikrofon kwasowy, wszystko się zmieniło. Dzisiaj mamy wiele rodzajów mikrofonów. I mimo że wszystkie służą do „zbierania” dźwięku, każdy ma inne przeznaczenie. I o tym właśnie traktuje nasz poradnik.
Rodzaje
Cel jest jeden – przetworzenie fal dźwiękowych na energię elektryczną. Aby do celu dotrzeć, można wybrać różne ścieżki. Na początku jest wspólny element – membrana. To ona zbiera z otoczenia drgania, które później zostaną przetworzone. W jaki sposób?
Najbardziej podstawowy podział mikrofonów dotyczy właśnie sposobów przetwarzania fal dźwiękowych. We współczesnych urządzeniach stosowane są przede wszystkim dwie podstawowe technologie, na bazie których zbudowane są mikrofony:
- dynamiczne
- pojemnościowe
Sceniczny mikrofon
dynamiczny
MXL LSM 5GRMikrofony dynamiczne wytwarzają sygnał przez połączony układ membrany i cewki. Pod wpływem drgań i pola magnetycznego generowanego przez znajdujący się w mikrofonie magnes, w obwodzie cewki powstaje energia elektryczna o identycznej częstotliwości jak docierające do membrany fale dźwiękowe.
Tego typu mikrofony nie potrzebują dodatkowego źródła prądu stałego.
Studyjny mikrofon pojemnościowy
SE Electronics 4400aMikrofony pojemnościowe (kondensacyjne) są bardziej skomplikowane. Składają się z dwóch elementów – ruchomej membrany, wykonanej ze specjalnej folii z napyloną warstwą złota oraz okładki stałej zrobionej ze stalowej siatki. Oba elementy znajdują się pod napięciem polaryzującym, tworząc swojego rodzaju kondensator. Pod wpływem fali dźwiękowej, ruch membrany zmienia odległość między obydwoma elementami i tym samym pojemność kondensatora. Zmiana ładunku powoduje przepływ prądu w zamkniętym obwodzie.
Mikrofony pojemnościowe wymagają podłączenia źródła prądu stałego.
Efekt końcowy jest taki, że mikrofony pojemnościowe są o wiele bardziej czułe, lepiej wyłapują niuanse dźwięku, przez co lepiej sprawdzają się w miejscach, gdzie jest gorsza akustyka. Nie oznacza to jednak, że mikrofony dynamiczne są gorsze. Po prostu znajdują zastosowanie w innych warunkach. Weźmy na przykład perkusję. Jeżeli chcielibyśmy ją perfekcyjnie nagłośnić, w przypadku talerzy lepsze będą mikrofony pojemnościowe, zaś na werbel czy „stopę” lepiej skierować mikrofony dynamiczne.
Mikrofony dynamiczne lepiej sprawdzają się też na scenie. W studio warto stosować „pojemniki”, co nie oznacza, że nie znajdą tam zastosowania mikrofony dynamiczne – przy bardzo głośnym źródle dźwięku są skuteczniejsze (np. do nagrywania wokali w kapeli death metalowej).
Poszukując mikrofonu dla siebie zapewne natkniesz się również na nazwy mikrofon wstęgowy oraz mikrofon elektretowy.
Wstęgowy the t.bone RB 100Pierwszy to mikrofon dynamiczny o specyficznej budowie, wykorzystywany na szeroką skalę w studiach nagraniowych, radiowych i telewizyjnych w latach 40-tych i 50-tych ubiegłego wieku. Później został niemal całkowicie wyparty przez mikrofony pojemnościowe.
Nie oznacza to jednak, że obecnie nie są używane. Ostatnio panuje moda retro i coraz częściej doceniane są przy nagraniach cechy mikrofonów wstęgowych. Mają specyficzne, „mroczne” i zarazem „okrągłe” brzmienie. Poza tym świetnie prezentują się na teledyskach.
Drugi to rodzaj mikrofonu kondensacyjnego, uważany przez realizatorów dźwięku za jego gorszą jakościowo odmianę. Jego zaletą jest cena. Dlatego mikrofony elektretowe stosowane są na masową skalę w telefonii, domofonach, interkomach, miernikach natężenia dźwięku itp.
Charakterystyka kierunkowa
Od charakterystyki kierunkowej zależy z jakiego wycinka przestrzeni mikrofon będzie zbierał falę akustyczną, czyli dźwięk. Są mikrofony, które „wchłoną” każde drganie docierające z każdego miejsca dookoła Ciebie, inne z jednego wybranego punktu. I właśnie ze względu na kierunek, można wyodrębnić kolejne trzy grupy mikrofonów. Są to urządzenia:
- jednokierunkowe
- dwukierunkowe
- wszechkierunkowe
Jednokierunkowe
Są to mikrofony zbierające dźwięk tylko z jednej strony.
Przyjmijmy, że jesteś na ulicy. Jeśli skierujesz mikrofon w daną stronę i postanowisz dokonać nagrania, to na pierwszym planie zapisany zostanie dźwięk z konkretnego źródła, mimo że z każdej strony do Twoich uszu dobiegać będą inne dźwięki.
Można to przedstawić inaczej. Patrząc z góry i przyjmując, że stoisz w okręgu, mikrofon kierunkowy będzie zbierał dźwięk tylko z określonego wycinka koła. Im większy kąt wycinka koła, tym mniejsza czułość mikrofonu, czyli dźwięk docierający z boku będzie zapisany znacznie ciszej, aż stanie się zupełnie niesłyszalny.
Dostępne są różne mikrofony kierunkowe, które obejmują swoim zasięgiem określoną przestrzeń. Przy czym, im mniejsze pole pokrywa urządzenie, tym większa jego czułość dla źródła dźwięku zlokalizowanego na wprost.
Stąd wyróżnia się następujące rodzaje mikrofonów jednokierunkowych:
- kardioidalne (nerkowe) – stosowane najczęściej, uniwersalne mikrofony jednokierunkowe;
- superkardioidalne (supernerkowe) – zbliżone do kardioidalnych, ale o większej czułość dla źródła dźwięku na wprost mikrofonu; świetnie sprawdzają się na scenie;
- hiperkardioidalne (hipernerkowe) – jeszcze wyższa czułość dla dźwięku na wprost i mniejsza po bokach;
- subkardioidalne – są swojego rodzaju połączeniem mikrofonu jednokierunkowego i wszechkierunkowego, jednak lepiej zbiera dźwięk zlokalizowany na wprost mikrofonu;
- shotgun – obejmuje bardzo wąski wycinek przestrzeni, w zasadzie zbiera dźwięk tylko z punktu ustawionego na wprost, ale robi to doskonale, dlatego idealnie sprawdza się w terenie np. na planie filmowym
Sennheiser MK 600, mikrofon jednokierunkowy typu shotgun o wysokiej czułości
Dla ułatwienia (lub – jak sądzą niektórzy – utrudnienia) dla mikrofonów jednokierunkowych wprowadzono współczynnik kierunkowości. Określa on, ile razy większa moc akustyczna zostałaby odebrana przez mikrofon o charakterystyce dookólnej, o skuteczności takiej samej, jak dany mikrofon kierunkowy.
A teraz po polsku – współczynnik kierunkowości zapisany jest za pomocą cyfr. Im wyższa cyfra, tym węższe, ale dalsze pole zasięgu mikrofonu.
W poniższej tabeli widać w jaki sposób zapisano współczynnik kierunkowości dla poszczególnych typów mikrofonów jednokierunkowych.
| Charakterystyka kierunkowa | Współczynnik kierunkowości |
|---|---|
| kardioidalna | 3 |
| superkardioidalna | 3,7 |
| hiperkardioidalna | 4 |
| shotgun | 6 (w niektórych przypadkach nawet do 10) |
Mikrofony dwukierunkowe
Inaczej tzw. ósemki. Określenie to nie jest przypadkowe – jeśli spojrzymy na położony płasko mikrofon z góry, pole jego zasięgu będzie odpowiadało cyfrze 8. Należy jednak wiedzieć o tym, że od frontu pole zasięgu takiego mikrofonu jest nieco większe niż z tyłu.
Taką charakterystykę kierunkową mają wszystkie mikrofony wstęgowe.
Mikrofony wszechkierunkowe
Inne określenia to dookólne lub kołowe. Obejmują swoim zasięgiem wszystkie dźwięki dochodzące z każdego kierunku.
Istnieją mikrofony pojemnościowe, w których można zmienić charakterystykę kierunkową na ósemkową lub dookolną za pomocą przełącznika. W ten sposób można kupić jedno urządzenie o bardzo szerokiej palecie zastosowań.
Przeznaczenie
Biorąc pod uwagę dużą ilość rodzajów mikrofonów, zarówno producenci jak i sprzedawcy postanowili ułatwić konsumentom wybór i wprowadzić podział na kolejne kategorie, które przyporządkowują dany model pod konkretne przeznaczenie.
Dzięki temu znajdziesz na wirtualnych półkach sklepów internetowych mikrofony:
- wokalne
- lektorskie
- reporterskie
- instrumentalne
- headset
- lavalier
- bezstatywowe
- pomiarowe
- do kamer
| Kategoria | Charakterystyka |
|---|---|
| wokalne | dynamiczne i pojemnościowe o charakterystyce kardioidalnej, superkardioidalnej lub hiperkardioidalnej; mogą być także przystosowane do wokali żeńskich |
| lektorskie | przede wszystkim dynamiczne, rzadziej pojemnościowe o charakterystyce kardioidalnej, superkardioidalnej lub ósemkowej |
| reporterskie | głównie dynamiczne, jednokierunkowe; rzadziej pojemnościowe jednokierunkowe z przełącznikiem na charakterystykę ósemkową lub kołową |
| instrumentalne | specjalnie przystosowane do mocowania na instrumentach dętych, smyczkowych, perkusjach, gitarach akustycznych, pianinach, fortepianach i innych instrumentach |
| typu headset | pojemnościowe, jednokierunkowe, małe i lekkie, przyklejane do policzka lub z zausznikami jak okulary |
| typu lavalier | tzw. mikrofony krawatowe, zapinane na klips do kołnierza lub innej części ubrania, pojemnościowe |
| bezstatywowe | specjalne mikrofony, które kładzie się bezpośrednio na podłodze, np. do nagłaśniania stopy w perkusji |
| pomiarowe | najczęściej elektretowe, dosyć tanie i o wysokiej trwałości |
| do kamer | przystosowane do zamocowania na kamerze, jednokierunkowe, głównie kondensacyjne |
DPA d:vote 4099 C, mikrofon instrumentalny przystosowany do wiolonczeli
Producenci i ceny
Jeśli chcesz kupić mikrofon do zabawy z rodziną i przyjaciółmi, np. do karaoke czy nagrywania śpiewu dzieci, to mamy dla Ciebie dobrą wiadomość. Tanie mikrofony dynamiczne można kupić już za ok. 50 zł.
Jeżeli jednak zamierzasz podejść do tematu profesjonalnie, to warto przygotować się na większe wydatki. Za średniej jakości mikrofon, czy to dynamiczny, czy pojemnościowy, trzeba zapłacić przynajmniej 150 zł.
Jak to zazwyczaj bywa, za wysoką jakość trzeba słono płacić. Naprawdę dobre mikrofony potrafią kosztować 300, 400, 500 zł. A nawet więcej.
Przykładowo świetny shotgun to już wydatek rzędu 800 – 1000 zł.
Osoby, które zamierzają zwrócić uwagę na sprzęt dobrej klasy, powinny przejrzeć katalogi następujących firm:
- Adam Hall
- AKG
- Alesis
- APart
- Audio Technica
- Audix
- Behringer
- Beyerdynamic
- Blue Microphones
- Cordial
- Countryman
- DPA
- Edirol
- Fostex
- Icon
- JTS
- K&M
- LD Systems
- Line 6
- Mipro
- Monacor
- MXL
- Neumann
- Oktava
- Proel
- Rode
- Rycote
- Samson
- Schoeps
- Se Electronics
- Selene
- Sennheiser
- Shure
- Superlux
- the t.bone
Podsumowanie
Wybierając mikrofon dobrze zastanowić się, czy lepszy będzie model pojemnościowy, czy dynamiczny. Warto pamiętać o tym, że urządzenia kondensacyjne doskonale sprawdzą się w pomieszczeniach o słabej akustyce, jednak w miejscach, gdzie natężenie hałasu jest bardzo duże, lepiej wybrać rozwiązanie prostsze, czyli mikrofon dynamiczny.
Dobrze też zdecydować się na konkretną charakterystykę kierunkową. Choć oczywiście można wybrać model pojemnościowy, który umożliwia przełączenie z charakterystyki nerkowej na subnerkową lub kołową.
Życzymy trafionego wyboru!